HAZOP

HAZOP; Tehlikeleri ve işletilebilirlik problemlerini tanımlayan çalışmadır. Çalışmalar, tesisin tasarım amacından nasıl sapabileceği araştırmalarını içerir. Eğer problemlerin tanımlanması sırasında bir çözüm yolu bulunursa, bu HAZOP çalışmasının sonucunun bir kısmı olarak kaydedilir

HAZOP, tehlikeleri ve işletilebilirlik problemlerini tanımlayan çalışmadır. Çalışmalar, tesisin tasarım amacından nasıl sapabileceği araştırmalarını içerir. Eğer problemlerin tanımlanması sırasında bir çözüm yolu bulunursa, bu HAZOP çalışmasının sonucunun bir kısmı olarak kaydedilir. Ancak çözümleri belirgin olmayan problemlerde bir çözüm yolu bulmaktan sakınılmalıdır çünkü HAZOP’un ana hedefi sorunların belirtilmesidir. Her ne kadar HAZOP, yeni bir tasarım veya teknoloji söz konusu olduğunda deneyim tabanlı uygulamaları desteklemek için geliştirilmiş olsada, kullanım alanı tesis ömrünün hemen hemen tüm aşamalarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir. HAZOP’un esas ilkesi, uzmanların ayrı ayrı çalışıp sonradan sonuçlarının bir araya toplanmasındansa, uzmanların fikir alışverişi yapıp birlikte çalışmalarının, problemlerin tanımlanmasından daha etkili olduğudur.

HAZOP kavramı, tesisi incelemek için yapılan toplantılarda, takım liderlerinin tecrübeleri ve kılavuz kelimeler tarafından sağlanan yapı takip edilerek, tesis dizaynı hakkında çok disiplinli bir takım tarafından “beyin fırtınası” yapılmasıdır. Bu beyin fırtınalarının birincil avantajı yaratıcılığı teşvik etmesi ve fikirler üretmesidir. Bu yaratıcılık ekibin etkileşimi ve geçmişte edindikleri farklı farklı tecrübeler sonucu oluşur. Dolasıyla süreç, tüm ekip üyelerinin katılımını gerektirir ve ekip üyeleri fikirlerini önerme noktasında birbirlerini eleştirmekten kaçınmalıdır. Ekip, her seferinde düğüm noktası olarak adlandırılan tasarımın özel noktalarından birini inceler.

Her bir düğüm noktasında, işlem parametlerindeki sapmalar, kılavuz kelimeleri kullanılarak detaylı olarak incelenir. Kılavuz kelimeler, tasarımın akla gelebilecek her şekilde kontrol edildiğinden emin olmak için kullanılır. HAZOP hazırlamak için en iyi an, tasarımın oldukça sağlam olduğu andır. Bu noktada, HAZOP prosesindeki soruları anlamlı açıklamalarla yanıtlamak için tasarım iyice tanımlanır. Ayrıca bu noktada, önemli bir maliyet olmadan tasarımı değiştirmek mümkündür. Bununla birlikte, tasarım tamamlandıktan sonra herhangi bir aşamada da HAZOP hazırlanabilir. Örneğin, birçok eski fabrika kendi kontrol ve enstrümantasyon sistemlerini geliştirir ve kalitesini yükseltir.

HAZOP’un başarısı veya başarısızlığı birçok faktöre bağlıdır:

• Çalışma için bir temel olarak kullanılan çizimlerin ve diğer verilerin bütünlük ve doğruluğu
• Ekibin teknik beceleri ve sezgileri
• Ekibin tanımlanan daha ciddi tehlikelere konsantre olma yeteneği

HAZOP Terimleri

Proses sistematiktir ve kullanılan terimleri tanımlamak önemlidir :

1. Çalışma Düğümleri: Borulama, enstrüman çizim ve prosedürlerinde proses parametrelerinin sapmalar için araştırıldığı konumlardır.
2. Hedef: Çalışma düğümlerinde sapma olmadan tesisin nasıl çalışmasının beklendiğinin tanımlanmasıdır.
3. Sapmalar: Kılavuz kelimelerin sistematik olarak uygulanmasıyla keşfedilen hedeften ayrılmalardır.
4. Sebepler: Sapmaların meydana gelmesi için çeşitli sebepler vardır. Eğer bir sapma için güvenilir bir sebep gösterilirse, bu anlamlı sapma olarak adlandırılır. Bu sebepler arasında donanım arızaları, insan hataları, beklenmedik proses durumları (bileşimin değişmesi…), dış aksamalar (güç kaybı…) gösterilebilir.
5. Sonuçlar: Gerçekleşmesi gereken sapmaların sonuçlarıdır. Çalışma amacına göre önemsiz olarak nitelendirilen sonuçlar eklenmez.
6. Kılavuz Kelimeler: Bunlar hedefi nitelemek, sapmaları tespit edebilmek için kullanılan ve beyin fırtınasını teşvik eden basit kelimelerdir. Aşağıdaki tabloda gösterilen kelimeler HAZOP’ta en çok kullanılanlardır. Her bir klavuz kelimesi tesiste incelemerin yapıldığı noktadaki proses değişkenleri için kullanılır.

Hazop Kılavuz Kelimeleri ve Anlamları

Bu kılavuz kelimeler hem tepkimeye girmek, madde transferi gibi daha genel parametreler için hem de basınç, sıcaklık, akış gibi  daha özgül parametreler için uygundur. Genel parametreler ile her kılavuz kelimesi için anlamlı saplamalar oluşturulur. Bir kılavuz kelimesinin kullanımıyla birden fazla sapmanın olma olasılığı vardır. Örneğin “daha fazla reaksiyon” iki farklı anlama gelebilir. Birincisi; reaksiyonun daha hızlı gerçekleştiği, ikincisi ise daha fazla miktarda ürün elde edildiğidir.

Özgül parametreler için, klavuz kelimelerde bazı değişiklikler gerekli olabilir. Buna ek olarak, fiziksel sınırlama ile bazı potansiyel sapmaların giderilmesi olağandışı değildir. Örneğin, basınç ve sıcaklığın tasarım amacı düşünülürse, klavuz kelimeler sadece “daha fazla” veya “daha az” olabilir.