Mesleki Astım
Mesleki Astım; İşyerinde karşılaşılan bir alerjene karşı aylar ya da yıllar içinde geliştirilen duyarlılık dolayısıyla oluşan ve tedavisi olan solunum yolu rahatsızlığı…
Mediko-legal yaklaşım açısından mesleki astım 4 alt başlıkta incelenmelidir:
- Mesleki astım: Herhangi bir atopi, allerji, hava yolu aşırı duyarlılığı, astım semptom ve kliniği olmayan bir kişide, astım yapıcı bir ajanın olduğu bir işe başlamasından en az 3-6 ay sonra ortaya çıkan, işle ilişkili astım kliniği ve fonksiyonel değişiklikleri ile karakterize olan
- Mesleğin ortaya çıkardığı astım: Atopi, allerji, hava yolu aşırı duyarlılığı veya astım öyküsü olan bir kişinin herhangi bir işe başladıktan sonraki herhangi bir zamanda astım semptom, klinik ve fonksiyonel değişikliğin artması ile karakterize
- Reaktif havayolu disfonksiyonu sendromu (RADS): Daha önce herhangi bir solunum sorunu olmayan bir kişide ani ve yoğun bir kimyasal-gaz maruziyetinden sonraki 24 saat içinde ortaya çıkan astım semptomları, klinik ve fonksiyonel bulguları ile karakterize ve ortalama 3-6 ay kadar süren tabloya denir.
- İrritanlara bağlı astım: RADS tablosunun 6 aydan fazla devam etmesi ve tekrarlayan irritan maruziyeti ile alevlenmeler göstermesi
Mesleki astım yapıcı potansiyeli olan mesleklere her gün yenileri ilave olmaktadır. Mesleki astıma yol açtığı saptanmış olan ajan sayısı ise 350’yi geçmiştir. Bu maddelerin sayısı gün geçtikçe de artmaktadır.
Mesleki astım yaptığı gösterilmiş olan ajanlar
DOĞAL ÜRÜNLER | SENTETİK ÜRÜNLER |
Bitkisel yapıştırıcılar, keten-kenevir, soya fasülyesi, hayvansal antijenler, kahve taneleri, böcek artıkları, deterjan enzimleri, tahıl ürünleri ve tozları, unlar, menekşe kökü, odun tozları, doğal reçineler, hayvansal ürünler ve yağlar, balık yağı ve emülsiyonu, tütün-çay tozu, pankreatik ekstreler | a. İnorganikler: platin-nikel-krom tuzları, sodyum ve potasyum persülfatlar
b. Organikler: 1. Diizosiyanatlar: toluen, difenilmetan, heksametilen 2. Anhidritler: fitalik anhidrit, tetra kloro fitalik anhidrid, trimelitik anhidrid 3. Aminler: aminoetil etanol amin, dimetiletanolamin, etilen diamin, parafenilen diamin, dietilen triamin, dietilen tetraamin 4. Farmasötikler: penisilinler, ampisilin, spiramisin, fenil glisin asid klorid, sulfatirazol, amprolium hidroklorid, sulfon klor amidler 5. Diğerleri: formaldehid, piperazin, organofosfor insektisitler, polyvinil klorid, tartarazin… |
Günlük yaşamımızda sık karşılaştığımız iş kollarındaki kişiler tarafından Tablo-1’deki maddelerden bir ya da bir kaçına maruz kalınmaktadır. Bu iş kollarının başlıcaları: kağıt üretimi işçileri buğday öğütücüler, ağaç işçileri, değirmenciler, fırıncılar, veterinerler, hayvan besleyiciler, çiftçiler, laboratuvar çalışanları, kozmetikçiler, bitkisel yağ üretenler, deterjan endüstrisi işçileri, gıda katkı maddesi üreticileri, kahve üretim işçileri, hastane çalışanları, ilaç üretenler, lehimciler, elbise üretenler, elektrik-elektronik endüstrisi çalışanları, kaynakçılar, platin arıtanlar, metal işçileri, kürk imal edenler, boya üretenler, boyacılar, plastik, kauçuk, izolasyon endüstrisi çalışanları, dökümcüler, tekstil üretim işçileri vb.
Tüm astım tanılı olguların ortalama % 10 (%1-35) kadarı meslekidir. Mesleki astıma yol açan ajanlar iki ana grupta incelenmektedir. Bunlardan yüksek molekül ağırlıklı ajanlar tablo-2’de, düşük moleküllü ajanlar ise aşağıdadır;
Mesleki astım yapıcı özelliği olan yüksek molekül ağırlıklı bileşikler
Kaynak | Kaynak-maddeler | İş kolları |
Hayvansal proteinler | Memeliler: saç, serum, idrar | Laboratuar çalışanları, veterinerler, kasaplar, kürkçüler, tekstil işçileri |
Böcekler (tahıl biti, maytlar, hamam böceği, kelebek, ipek böceği, güve) | Laboratuar çalışanları, çiftçiler, ipekli imalat, lağımcılar, arıcılar, | |
Deniz kabukluları (karides, yengeç) | Kabuklu deniz canlılarıyla uğraşan
işçiler, balıkçılar |
|
Kuşlar (güvercin, tavuk) | Güvercin besleyicileri, kümes hayvanı yetiştiricileri, kuş tüyü ile uğraşanlar | |
Balık | Balıkçılar | |
Bitkisel proteinler | Buğday, soya, çavdar | Değirmenciler, fırıncılar |
Kahve | Kahve işleyenler | |
Fasulye | Bu ürünlerin tarımını yapanlar, işleyenler, kullananlar vb. | |
Çay | ||
Tütün | ||
Pamuk | ||
Biber | ||
Polenler | ||
Mantar | ||
Sarımsak | ||
Enzimler | Bacillus subtilis | Deterjan imalatçıları |
Tripsin | Eczacılık, plastik ve kauçuk işçileri | |
Pepsin | ||
Papain | ||
Bromelin | ||
Pektinaz | ||
Amilaz | Deterjan imalatçıları, fırıncılar | |
Proteaz | ||
Flaviastaz | Eczacılık işleri |
Yoğun maruziyetin olduğu iş kollarında düşük prevalans rakamlarının nedeninin “sağlıklı işçi etkisi” olduğu saptanmıştır. Yani yeni işe başlayan bir kişide belli bir zaman aralığının sonunda mesleki astım ortaya çıkınca, kişi hemen kendiliğinden iş değişikliği yapmaktadır. Böylece bu ortamlarda çoğunlukla etkene duyarlılığı olmayan kişilerin çalışmaya devam ettiği bilinen bir gerçektir. Bu durum da böyle ortamlarda mesleki astım sıklığının göreceli olarak düşük bulunmasına yol açmaktadır.
Mesleki astım yapıcı özelliği olan düşük molekül ağırlıklı bileşikler
Kaynak | Kaynak-maddeler | İş kolları | ||||
Metaller | Platin, nikel, krom, kobalt, vanadyum, tungsten karbid, alüminyum florid ve sülfat, potasyum kromatlar, çinko | Değişik iş kollarında : kaynakçılık, rafineri, arıtma, ağır metal sanayi, çimento işçileri, galvanize metal işçileri
vb |
||||
İlaçlar | Penisilinler, Sefalosparinler, Spiromisin, Salbutamol, Tetrasiklin, Piperazin, Sulfonoamidler, Simetidin,
Enfluoran |
İlaç üreticileri, çalışanları vb. | eczacılar, | hastane | ||
İsosiyanatlar | Toluen diisosiyanat, Difenil meta diisosiyanat, Heksametilen diisosiyanat, Naftalin diisosiyanat | Poliüretan endüstri, plastik, boya kavuçuk vb. kimya sanayi | ||||
Anhidridler | Fitalik anhidrid, Trimetilik anhidrid,
Tetraklorofitalik anhidrid |
Epoksi reçineleri, plastik ve kimya
sanayi |
||||
Boyalar | Anthraquinon, daimin, kına | Karmin, | Parafenil | Boya imalat, kullanan işçiler,kosmetik sanayi | ||
Ağaç tozları | Sedir ağaçları (plikatik asit), maun, meşe, akçaağaç, ceviz ağacı, dut
ağacı |
Marangozlar, mobilya imalatçıları, inşaat işçileri, dolap imalatçıları | ||||
Değişik kimyasallar | Formaldehid, dimetiletanolamin, etilendiamin, persülfat tuzları, etilen oksit, amonyak, azodikarbonamid, diazonyum tuzları, heksaklorofen,
organik fosforlu insektisitler, florin, tanik asit, dimetil etanol amin, kloramin |
Laboratuar işçileri, tekstil işçileri, sprey boya kullananlar, kauçuk işçileri, etken maddeyi içeren her türlü kimyasal kullanan kişiler. |